Categorie: Arbeidsrecht

Wanneer is er sprake van een arbeidsovereenkomst?

Wanneer is er sprake van een arbeidsovereenkomst? Dat was de hamvraag in de zaak van Deliveroo. HR 24 maart 2023, ECLI:NL:HR:2023:443 (Deliveroo/FNV).

De kwestie van Deliveroo

Deliveroo bezorgt eten bij klanten via een digitaal platform. De bezorgers zijn sinds 2020 zelfstandigen. Ze zijn vrij om in te loggen in een systeem, waar ze bestellingen krijgen aangeboden. De bezorgers zijn tevens vrij om deze al dan niet te accepteren. De bezorgers kunnen zich vrij laten vervangen. Ook fietsen of scooters, jassen en tassen dienen de bezorgers zelf aan te schaffen.

Wat was de kwestie?

De FNV meent dat de rechtsverhouding tussen de bezorgers en Deliveroo eigenlijk valt aan te merken als een arbeidsovereenkomst en hierover is in drie instanties geprocedeerd. Dit brengt ons naar 24 maart 2023, waarop de Hoge Raad oordeelt over de vraag of de fietskoeriers van Deliveroo hun werk als zzp’ers of als werknemers uitvoerden. Het oordeel van de Hoge Raad is duidelijk: de bezorgers zijn werknemers. De vraag is echter wat dit nu precies voor de praktijk betekent.

Toetsing (arbeidsovereenkomst)

Bij de vraag of er sprake is van een arbeidsovereenkomst dient er een dubbele toets plaats te vinden. Men dient eerst na te gaan welke rechten en plichten er overeen zijn gekomen. Hiervoor is ook de zuiver taalkundige uitleg van de contractuele bepalingen relevant. Ook dient er gekeken te worden naar de betekenis die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en wat zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.[1] Dus wat staat er feitelijk in het contract en wat wordt hier nu eigenlijk mee bedoeld. Niet relevant is de vraag of partijen de bedoeling hadden om de overeenkomst al dan niet onder het arbeidsrecht te laten vallen.

Als deze rechten en plichten zijn vastgesteld moeten deze rechten en plichten worden getoetst aan de voorwaarden voor het bestaan van de arbeidsovereenkomst: loon, arbeid, gezagsverhouding en dat gedurende een zekere tijd.[1]

Handvatten arbeidsovereenkomst

De discussie gaat in de praktijk met name over de gezagsverhouding. De Hoge Raad oordeelt dat alle omstandigheden van het geval in onderling verband bezien relevant kunnen zijn voor beantwoording van de vraag of er sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Van belang kunnen onder meer zijn (dus niet limitatief):

  1. de aard en duur van de werkzaamheden;
  2. de wijze waarop de werkzaamheden en werktijden worden bepaald;
  3. de inbedding van het werk en degene die de werkzaamheden verricht in de organisatie en de bedrijfsvoering van de opdrachtgever/werkgever;
  4. het al dan niet bestaan van een verplichting het werk persoonlijk uit te voeren;
  5. de wijze waarop de contractuele afspraken tussen partijen tot stand zijn gekomen;
  6. de wijze waarop de beloning wordt bepaald en waarop deze wordt uitgekeerd;
  7. de hoogte van deze beloning;
  8. loopt iemand die de werkzaamheden verricht daarbij commercieel risico; en
  9. gedraagt degene die de werkzaamheden verricht zich in het economisch verkeer als ondernemer, bijvoorbeeld;
    1. bij het verwerven van een reputatie,
    1. bij acquisitie,
    1. bij de fiscale behandeling,
    1. gelet op het aantal opdrachtgevers voor wie wordt of is gewerkt,
    1. gezien de duur waarvoor men zich doorgaans aan een bepaalde opdrachtgever verbindt.

Het gewicht dat toekomt aan de gemaakte afspraken is afhankelijk van de mate waarin die afspraken daadwerkelijk betekenis hebben voor de werknemer/opdrachtnemer.

Wat is de conclusie van de Deliveroo zaak?

De Hoge Raad heeft ervoor gekozen om geen duidelijke keuze te maken. In plaats daarvan is de beoordeling sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval. De hiervoor genoemde criteria kunnen wel dienen als handvatten, maar verder is het wachten op actie van de wetgever. De twee meest opvallende zaken uit dit arrest zijn de inbedding in de organisatie, waarbij moet worden beoordeeld in hoeverre de werkzaamheden of de persoon is ingebed in de normale bedrijfsvoering van de werkgever/opdrachtgever. Daarnaast ligt de nadruk in dit arrest op het ondernemerschap. Het is van belang om te beoordelen of de opdrachtnemer/werknemer naar buiten toe optreedt als een ondernemer.

En hoe nu verder?

De Hoge Raad geeft onder meer te kennen dat het zijn rechtsvormende taak te buiten gaat om de gordiaanse knoop door te hakken, onder meer omdat deze kwestie onder de aandacht staat van de nationale en Europese wetgever en vermoedelijk ook omdat hier de nodige macro-economische aspecten meespelen. Onlangs heeft het kabinet laten weten met voorstellen te komen teneinde de arbeidsmarkt te hervormen. Zo zullen de drie hoofdelementen, te weten materiele ondergeschiktheid, organisatorische inbedding van het werk en zelfstandig ondernemerschap, verder worden ingekleurd de komende periode.[1] Ook werkt het kabinet aan een civielrechtelijk rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst afhankelijk van het uurtarief. Tot slot is het kabinet voornemens het verschil te verkleinen door middel van een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen.

Advies nodig?

Kortom, wordt vervolgd en wij helpen jou graag een (risico-)inschatting te maken. Advies nodig? Neem gerust contact met ons op

[1] HR 13 maart 1981, ECLI:NL:HR:1981:AG4158 (Haviltex).
[2] HR 6 november 2020, ECLI:NL:HR:2020:1746 (X/Amsterdam).
[3] Brief van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 3 april 2023, 0000216197, p. 17.

Geschreven door:

mr. M. (Manolya) Erzeybek
mr. M. (Manolya) Erzeybek Advocaat

Gerelateerd nieuws:

Wat zijn de gevolgen van Mediation?
28 maart 2024

De gevolgen voor de werkgever én werknemer van het weigeren of te laat inzetten van mediation

Het weigeren van mediation kan voor zowel de werkgever als de werknemer heftige gevolgen hebben. Op de werkvloer kunnen spanningen en conflicten on…

Lees verder
arbeidsmediation
28 februari 2024

Mediation

Iedere ondernemer maakt het wel eens mee: een conflict tussen werkgever en werknemer. Een verstoorde arbeidsverhouding heeft ingrijpende gevolgen a…

Lees verder

Terug naar overzicht