Fox News, beschuldigingen van verkiezingsfraude en onrechtmatige uitlatingen
Een schikking van 787,5 miljoen dollar. In Nederland zijn zulke bedragen nagenoeg ongekend, maar de Amerikaanse nieuwszender Fox News heeft vorige week een schikking getroffen voor dat astronomische bedrag. Aanleiding was een rechtszaak over berichtgeving van Fox News rondom de presidentsverkiezingen van 2020 (verkiezingsfraude). Wat is hier precies gebeurd, en hoe zou een vergelijkbare zaak in Nederland zijn afgelopen?
Beschuldigingen van verkiezingsfraude
Toenmalig President Trump heeft direct na het sluiten van de stembussen in november 2020, beschuldigingen geuit van fraude. Er zou gefraudeerd zijn met de machines waarmee de stemmen geteld worden. Die machines worden gemaakt door het bedrijf Dominion Voting Systems. De conservatieve nieuwszender Fox News heeft de beschuldigingen van Trump niet alleen overgenomen en herhaald, maar ook nog aangevuld. Dominion zou bewust hebben meegewerkt aan verkiezingsfraude door de machines zo in te stellen, dat stemmen onjuist zouden worden geteld.
Smaad en laster naar Amerikaans recht
Dominion liet het hier niet bij zitten en klaagde Fox News aan. Dominion vorderde een schadevergoeding van maar liefst $ 1,6 miljard omdat sprake zou zijn van “libel”, te vertalen als laster. De precieze voorwaarden voor een vordering op grond van laster door een nieuwsmedium zijn in de V.S. al in 1964 uiteengezet door het Supreme Court. Voor een geslaagde vordering tot schadevergoeding is het niet voldoende dat een nieuwsmedium onjuiste uitlatingen doet. Er moet méér aan de hand zijn. Er moet sprake zijn van “actual malice”. Dat houdt in dat het nieuwsmedium moest hebben geweten dat de uitlatingen onjuist waren, of roekeloos onachtzaam moet zijn geweest.
Kort voor de rechtszaak begon hebben Dominion en Fox News dus een schikking getroffen. Fox News moest een bedrag betalen van $ 787,5 miljoen. De rechter hoeft dus niet meer over de vordering te oordelen. Hoe zou een Nederlandse rechter hebben geoordeeld?
Vrijheid van meningsuiting en bescherming van reputatie
In beginsel heeft iedereen het recht op de vrijheid van meningsuiting. Daaronder vallen ook onaardige uitlatingen over anderen. Daar staat tegenover dat deze personen (of bedrijven) het recht hebben op de bescherming van hun persoonlijke levenssfeer en hun eer en goede naam. De rechter moet in dat geval een afweging maken tussen twee botsende grondrechten. Als iemand door zijn mening te uiten een onrechtmatige inbreuk maakt op iemand zijn of haar persoonlijke levenssfeer, kan dat een onrechtmatige daad zijn zoals bedoeld in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. In dat geval zou een schadevergoeding of rectificatie toegewezen kunnen worden.
De hoofdregel is dat de vrijheid van meningsuiting zwaarder weegt als de uitlatingen relevant zijn voor het publiek debat. In het publieke debat is een grote mate van vrijheid belangrijk omdat het debat een hoeksteen is van de democratische samenleving. Dat debat moet niet te makkelijk worden ingeperkt. Die ruimte is echter niet helemaal onbeperkt.
Onjuiste onrechtmatige uitlatingen
Onjuiste en feitelijke beschuldigen zijn in beginsel onrechtmatig als ze opzettelijk zijn gedaan. Er zal dan meestal sprake zijn van laster, een strafbaar feit. Ongefundeerdere feitelijke beschuldigingen zijn géén rechtmatige uitoefening van de vrijheid van meningsuiting. Niet iedere onjuiste uitlating is meteen onrechtmatig. Het kan zijn dat een feitelijke onjuistheid van ondergeschikt belang is in de context van het hele verhaal. Het kan ook zijn dat de feitelijke onjuistheid niet aan de auteur valt te verwijten, omdat er voldoende feitenmateriaal beschikbaar was om de beschuldigingen te onderbouwen. Daarbij zal de rechter altijd letten op de context van de uitlatingen en hoe de beschuldigingen worden gebracht.
Onderzoeksplicht nieuwsmedia
Het gewicht dat toekomt aan de gemaakte afspraken is afhankelijk van de mate Nieuwsmedia dragen een onderzoeksplicht voordat ze feitelijke beschuldigingen uiten. Als de persoon over wie de beschuldigingen gaan ernstige schade kan lijden door de beschuldigingen, dan draagt het nieuwsmedium een zwaardere onderzoeksplicht. Ook is het gebruikelijk dat nieuwsmedia het publieke figuur in ieder geval de gelegenheid geven om te reageren op de beschuldigingen. Dat betekent niet dat een publicatie onrechtmatig is op grond van het enige feit dat er géén wederhoor heeft plaatsgevonden, maar het speelt wel mee bij de beoordeling van de vraag of sprake is van onrechtmatige uitlatingen.
Conclusie
Het is waarschijnlijk dat Fox News ook in Nederland grote problemen zou hebben gehad. Verschillende presentatoren en zelfs de eigenaar van Fox News hadden in e-mailberichten en appjes aan elkaar laten weten dat ze ook wel wisten dat ze beschuldigingen onjuist waren. Een rechter zou in Nederland waarschijnlijk hebben geoordeeld dat de uitlatingen onrechtmatig waren, alhoewel de schadevergoeding in Nederland niet snel zo hoog zou zijn geweest. Fox News heeft nog het verweer gevoerd dat zij slechts verslag hebben gedaan van de beschuldigingen van Trump, maar verschillende Nederlandse rechters hebben geoordeeld dat nieuwsmedia ook zelfstandig onderzoek moeten doen.
Als u vragen heeft over onrechtmatige uitlatingen, neem dan contact op met Yur Advocaten.
