Categorie: Ondernemingsrecht

Bestuurders aansprakelijk stellen voor onverhaalbare vordering

Voor ondernemers die een rechtszaak zijn begonnen om betaald te krijgen, is er eigenlijk geen grotere nachtmerrie denkbaar: na een lange en kostbare juridische procedure veroordeelt de rechtbank de wederpartij om een aanzienlijke vordering eindelijk te betalen, maar de wederpartij blijkt nauwelijks nog vermogen te hebben. Je zit met een onverhaalbare vordering.

In welke gevallen kun je met succes een vordering instellen tegen de bestuurder van een vennootschap die niet betaalt? Een korte bijdrage over bestuurdersaansprakelijkheid voor de schulden van een rechtspersoon die niet failliet is, maar ook geen verhaal biedt.

Wat is een onverhaalbare vordering?

Een onverhaalbare vordering ontstaat wanneer je als schuldeiser wél in het gelijk wordt gesteld, maar de tegenpartij onvoldoende vermogen heeft om aan de uitspraak te voldoen. Je hebt dan een juridisch erkende vordering, maar geen praktische mogelijkheid om deze te incasseren.

Wanneer kan een bestuurder aansprakelijk zijn?

In het algemeen geldt dat een rechtspersoon – zoals een besloten vennootschap – alleen met haar eigen vermogen aansprakelijk is voor haar schulden. De bestuurder is in beginsel beschermd tegen persoonlijke aansprakelijkheid. Toch zijn er bijzondere omstandigheden waarin een bestuurder persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld. Dit wordt externe bestuurdersaansprakelijkheid genoemd.

Externe bestuurdersaansprakelijkheid bij onverhaalbare vorderingen

Hoofdregel: vennootschap aansprakelijk, niet de bestuurder

In het algemeen geldt dat een rechtspersoon – zoals een besloten vennootschap – alleen met haar eigen vermogen aansprakelijk is voor haar schulden. De hoofdregel is dat de bestuurder niet persoonlijk aansprakelijk is.

Deze bescherming is bedoeld om bestuurders voldoende ruimte te geven om zakelijke beslissingen te nemen die risico’s met zich meebrengen, zonder angst voor persoonlijke aansprakelijkheid. Als een beslissing goed uitpakt, is het immers vaak de vennootschap die daarvan profiteert – niet de bestuurder zelf.

Te veel terughoudendheid zou ondernemerschap ondermijnen.

Uitzondering: externe bestuurdersaansprakelijkheid

Toch kan een bestuurder onder bijzondere omstandigheden wél persoonlijk aansprakelijk worden gesteld tegenover schuldeisers van een vennootschap. Dit noemen we externe bestuurdersaansprakelijkheid.

Daarvan is sprake als een bestuurder:

heeft bewerkstelligd of toegelaten dat de vennootschap haar wettelijke of contractuele verplichtingen niet nakomt; én
hem daarvan een persoonlijk ernstig verwijt kan worden gemaakt.

Wanneer is sprake van een ernstig verwijt?

Volgens vaste rechtspraak is sprake van een persoonlijk ernstig verwijt als:

“de bestuurder wist of redelijkerwijze had behoren te begrijpen dat de door hem bewerkstelligde of toegelaten handelwijze van de vennootschap tot gevolg zou hebben dat deze haar verplichtingen niet zou nakomen en ook geen verhaal zou bieden voor de als gevolg daarvan optredende schade.”

Met andere woorden: de bestuurder voorzag, of had moeten voorzien, dat zijn handelen zou leiden tot schuldeisers die met lege handen staan.

Samengevat: persoonlijke aansprakelijkheid bij onverhaalbare schade

Kort gezegd is de bestuurder dus mogelijk aansprakelijk tegenover schuldeisers van een vennootschap als hij ervoor heeft gezorgd dat een verplichting niet is nagekomen en dat hem daarvan een persoonlijk ernstig verwijt kan worden gemaakt.

Praktische toepassing en voorbeelden

Hoe wordt dit leerstuk in de praktijk toegepast, en wanneer is er sprake van bestuurdersaansprakelijkheid tegenover externe schuldeisers? Een aantal praktijkvoorbeelden geven een beter inzicht:

Bewust saboteren van nakoming

Als een bestuurder actief heeft tegengewerkt dat de vennootschap haar verplichtingen nakomt – bijvoorbeeld door niet mee te werken aan een ontruiming van een gehuurd pand – kan hij aansprakelijk worden gehouden voor de daaruit voortvloeiende schade.

Onrechtmatige dividenduitkeringen

Een B.V. of een N.V. kan dividend uitkeren aan haar aandeelhouders. Er zijn verschillende wettelijke regels die beperken wanneer en tot welk bedrag de vennootschap dat mag doen. Als de bestuurder meewerkt aan het schenden van die wettelijke regels, dan is de bestuurder mogelijk aansprakelijk tegenover schuldeisers voor het tekort dat ontstaat door die dividenduitkering.

Onverklaarbaar lege bankrekening

Als een bestuurder wist dat de vennootschap nog een vordering had moeten voldoen en de bestuurder heeft toegestaan dat de vennootschap uiteindelijk met een lege bankrekening zit, dan is de bestuurder mogelijk aansprakelijk als hij geen goede verklaring heeft waar dat geld heen is.

Selectieve (wan)betaling

Als een bestuurder ervoor heeft gekozen om bepaalde schuldeisers te voldoen – of juist niet te voldoen – terwijl hij wist dat andere schuldeisers daardoor benadeeld zouden worden, dan is de bestuurder mogelijk aansprakelijk. Een vennootschap is in beginsel vrij om zelf te bepalen welke schuldeisers zij eerst voldoet, maar dat geldt niet als een vennootschap zonder geldige reden een aan haar gelieerde vennootschap bevoordeelt, de bestuurder wel zijn eigen salaris betaalt, of bewust een bepaalde verplichting niet nakomt maar andere schuldeisers wel betaalt.

Bestuurstaken roekeloos overdragen

Als een bestuurder zijn of haar bestuurstaken overdraagt aan een derde maar vervolgens geen voldoende toezicht houdt op de uitoefening van de bestuurstaken door die derde, dan is de eigenlijke bestuurder mogelijk aansprakelijk.

Overdragen onderneming zonder vergoeding

Als een bestuurder een belangrijk deel van de activa of onderdelen van een onderneming – zoals lopende opdrachten, de orderportefeuille, of intellectuele eigendomsrechten – overdraagt aan een andere vennootschap zonder dat daarvoor een redelijke vergoeding wordt betaald, dan is de bestuurder mogelijk aansprakelijk.

Misbruik van rechtspersoon

In sommige gevallen heeft de bestuurder bewust onduidelijkheid veroorzaakt over de hoedanigheid van een contractpartij, of bijvoorbeeld lege vennootschappen opgericht met als enig doel om zichzelf te beschermen tegen aansprakelijkheid. Ook in dat geval kan de bestuurder mogelijk aansprakelijk zijn.

Conclusie onverhaalbare vordering

Het is behoorlijk schrikken als je een vordering blijkt te hebben op een vennootschap die je niet kunt verhalen, maar er zijn mogelijkheden om de bestuurder van een vennootschap aansprakelijk te stellen en de schade te verhalen. Het is belangrijk om tijdig juridisch advies in te winnen over deze vorm van bestuurdersaansprakelijkheid. Dat geldt natuurlijk ook als je als bestuurder aansprakelijk wordt gesteld. Neem in beide situaties contact op met éen van onze advocaten ondernemingsrecht.