Is een door een AI-systeem gemaakt kunstwerk auteursrechtelijk beschermd?
In de Verenigde Staten heeft een rechter in de zaak Thaler versus Perlmutter een oordeel geveld over de auteursrechtelijke bescherming van een kunstwerk gecreëerd door kunstmatige intelligentie (AI). David Thaler is de bedenker van een AI-systeem dat in staat is om visuele kunstwerken te genereren. Dit systeem staat bekend als de “Creativity Machine“. Het specifieke kunstwerk draagt de titel “A Recent Entrance to Paradise“. Na het genereren van dit kunstwerk heeft Thaler geprobeerd om het bij het Copyright Office te registreren. Hierbij stelde hij dat de “Creativity Machine” de rechtmatige eigenaar van het kunstwerk is. Thaler baseert zijn auteursrechtelijke claim op het feit dat hij eigenaar is van het systeem.
AI en auteursrecht
De rechter laat zich vervolgens uit over de vraag of een werk dat zelfstandig door een AI systeem is gegenereerd in aanmerking komt voor auteursrecht. De rechter meent van niet. Hij oordeelt dat het auteursrecht niet zo ver gaat dat werken die worden gecreëerd zonder enige vorm van menselijke creativiteit beschermd worden.
Hoe werkt het auteursrecht in Nederland?
In Nederland is het auteursrecht geregeld in de Auteurswet. Het auteursrecht ontstaat op alle werken van letterkunde, wetenschap of kunst. Het auteursrecht recht ontstaat vanzelf op het moment van schepping van het werk. In beginsel geldt; de maker van het werk is rechthebbende. Het auteursrecht hoeft niet aangevraagd of geregistreerd te worden. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen moet een werk o.a. een eigen, oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen. Dat laatste betekent dat sprake moet zijn van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes, en die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest. Oftewel, het auteursrecht veronderstelt een menselijke maker.
De mate van menselijke betrokkenheid
Zou A Recent Entrance to Paradise naar Nederlands recht dan auteursrechtelijke bescherming genieten? Is het een (kunst)werk”? Kan een werk dat met behulp van een AI-systeem tot stand is gebracht auteursrechtelijk worden beschermd en zo ja, wie is dan de maker van dat werk? Een heel duidelijk antwoord op deze vragen is er (nog) niet. Er zijn wel wat aanknopingspunten ontwikkeld in de rechtspraak. Bepalend is de mate van menselijke betrokkenheid.
Hulpmiddelen voor het creëren van kunst
Een hulpmiddel gebruiken om een beschermd werk te kunnen maken is natuurlijks niets nieuws. Een schilderkwast, pen, fototoestel, de voorbeelden zijn bekend. Het grote verschil tussen dat soort hulpmiddelen en AI is dat in tegenstelling tot deze conventionele hulpmiddelen AI zelfstandig taken kan uitvoeren en eigen prestaties kan verbeteren door te leren van ervaringen en dat zonder menselijke tussenkomst.
Meerdere perspectieven
Toch kán er bij een door een AI gemaakt werk sprake zijn van menselijke betrokkenheid. Die betrokkenheid zit vooral in instructies in de ontwikkeling van het AI systeem en in de nabewerking van het werk dat is ontwikkeld (“fotoshoppen”). Als maker zal dan veelal de gebruiker van het AI-systeem worden aangemerkt; hij heeft immers creatief bijgedragen aan de output. Maar wat als een gebruiker van een AI systeem met summiere instructie, een zoekopdracht, met een enkele druk op een knop het systeem een werk laat maken? Van menselijke betrokkenheid, laat staan van enige menselijke creatieve keuze is dan geen sprake.
Als enige menselijke betrokkenheid ontbreekt dan kan het best zijn dat het door het AI-systeem gecreëerde lijkt op een werk, maar auteursrechtelijk gezien dan toch geen werk is. Het AI-voortbrengsel is dan niet auteursrechtelijk beschermd. Zo mogelijk ook A Recent Entrance to Paradise. Ik voelde mij daarom vrij die creatie hier af te beelden.
Advies over (auteurs)rechten
Technologie is voortdurend in beweging, net als de juridische vragen die daarmee samenhangen. Bij YUR praten we je hierover graag bij. Heb jij inhoudelijke vragen over AI-systemen en auteursrechtelijke beschermingen? Neem gerust contact met ons op.
